کاشمر و هراس نبود سازه های آبخیزداری
خراسان رضوی هنوز هم نمی توان سیلاب عظیمی را که در سال ۹۸ به سبب بارش هایی که طی مدت ۲۴ ساعت در کاشمر به راه افتاد، فراموش کرد. کارشناسان می گویند آن زمان بیش از ۲ میلیون متر مکعب سیلاب در پشت سازه های آبخیزداری بالادست کاشمر مهار و از ورود آن به داخل شهر جلوگیری شد. حال تصور کنید اگر این حجم سیلاب که از فراوان ترین و مخرب ترین بلاهای طبیعی محسوب می شود، وارد شهر که دقیقا در پایین دست قرار دارد، می شد، شاهد چه اتفاق ناگواری می بودیم؛ چه بر سر اهالی حسین آباد و یا مسکن مهر که خانه های شان که عمود بر مسیر رودخانه است و هزاران نفر در آنها سکونت دارند، می آمد.
متاسفانه در خیلی از شهرها نبود عملیات های آبخیزداری باعث افزایش خسارت های مالی و جانی ناشی از سیلاب همان سال شده بود.
یکی از کارشناسان حوزه آب وخاک منطقه در گفتگو با ایسنا اعتقاد دارد یکی از شاخص ترین عواملی که در زمینه حفاظت منابع پایه آب و خاک در دهه های اخیر در اغلب استانهای کشور ثمربخش بوده، علوم و فنون مهندسی آبخیز یا همان آبخیزداری است.
هادی معماریان اظهار داشت: به علل گوناگونی همچون عدم کاربرد تکنولوژی های نوین و روز دنیا در زمینه استحصال آب و مصرف آن به صورت گسترده، در شرایط بحران به سر می بریم و سالانه میلیونها متر مکعب آب بدون استفاده بهینه از آن در اغلب حوزه های آبخیز کشور به هدر می رود.
وی ضمن اشاره به ضرورت اجرای عملیات آبخیزداری در منطقه کاشمر اظهار داشت: بیشتر از ۵۰ درصد منطقه دارای توپوگرافی کوهستان و تپه ماهور است و در اغلب زیرحوزه ها شیب متوسط بالای ۳۰ درصد است که با عنایت به فراوانی شیب های رو به جنوب در این منطقه این اراضی تابش بیشتری از خورشید را دریافت کرده و در صورت بارش برف در ارتفاعات سریع تر ذوب شده و در شدت و مقدار هرز آب موثرتر خواهد بود که خود ضرورت اجرای عملیات آبخیزداری را تثبیت می نماید.
این کارشناس حوزه آب و خاک با بیان اینکه ضریب برف گیری سالانه حوزه ها بیشتر از ۱۰ درصد بوده که در ترازهای مختلف متفاوت می باشد، خاطرنشان کرد: این ضریب در دیماه حداکثر بوده و در بعضی زیرحوزه ها به ۵۳ درصد می رسد.
وی اظهار داشت: با عنایت به صخره ای بودن ارتفاعات و ذوب سریع برف در بهار این عامل می تواند در تشدید فرسایش و سیلاب در مسیل های موجود در منطقه موثر باشد.
معماریان خاطرنشان کرد: آبخیزداری اگر جای مناسب و به وسیله سیستم بهینه ای اجرا شود، روی سیستم آب زیرزمینی اثرگذار است و سفره های آب زیرزمینی را تا حدی نجات خواهد داد.
جنوب شهر در مسیل سیلاب
متاسفانه طی چندین سال قبل شاهد ساخت وسازهای غیر مجاز بسیاری در مسیل رودخانه ها و محل عبور سیلاب ها هستیم. هر چند امیدواریم هیچ گاه اتفاقی نیفتد اما در صورت بروز سیلاب و خسارت های جانی فراوان چه کسی می خواهد پاسخگو باشد؟
در همین خصوص رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری کاشمر در گفت وگویی از قرار داشتن جنوب شهر کاشمر در راه کال دره گور و دره گرگ ۲ رودخانه اصلی و سیل خیز اطلاع داد و اظهار داشت: اگر سازه های آبخیزداری نباشند، بعد از ورود سیلاب به منطقه حسین آباد وارد روستاهای شوکتیه و عشرت آباد می شود.
سیدرضا نجفی با بیان اینکه بخش قابل توجهی از آب آشامیدنی کاشمر از دره گور و دره گرگ تأمین می شود، اضافه کرد: چون در چند سال گذشته نوع بارش ها از برف در منطقه کوهستانی به باران تغییر نموده، می تواند تخریب هایی را به همراه داشته باشد.
وی اظهار داشت: هر چند در سیلاب عظیم سال ۹۸ و بارندگی های بیشتر از ۷۰ میلی متر در ۲۴ ساعت ۲ کال دره گور و دره گرگ به حداکثر روان آب ها رسید و توانستیم بیشتر از ۲ میلیون متر مکعب سیلاب را با استفاده از سازه های اجرا شده، ذخیره سازی نماییم که تاثیر بسیاری برای آب آشامیدنی شهرستان داشت اما اگر سازه های آبخیزداری نبود، تمام این حجم سیلاب وارد شهر کاشمر و روستاهای پایین دست می شد.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری کاشمر اضافه کرد: از سال ۸۲ تابحال عملیات هایی روی این ۲ کال از نظر راه اندازی سازه های آبخیزداری گابیونی، سنگ ملاتی و بندهای خاکی و... انجام شده است.
نجفی مساحت کل مطالعه شده کال دره گرگ و دره گور را بالغ بر ۵۱۲۶ هکتار اعلام و اظهار نمود: این ۲ کال روان آب های بسیار زیادی دارد، به صورتی که برای کال دره گرگ در بارندگی های حداکثری ۵۰ ساله روان آبی ۳۶ متر مکعب در ثانیه و حداکثر سیلابی که برای کال دره گور برآورده شده، ۵۰ متر مکعب در ثانیه است که اگر این سیلاب ها در راه کال ادامه یابد، در شهر کاشمر و حسین آباد تخریب های زیادی را بر جای خواهد گذاشت.
وی اظهار داشت: علی رغم اینکه پوشش گیاهی در کنترل روان آب ها نقش بسزایی دارد اما توسط برخی افراد که به ارتفاعات می روند، این پوشش گیاهی تخریب شده و از بین می رود.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری کاشمر تصریح کرد: با عنایت به سنگلاخی بودن منطقه اگر مردم رعایت نمایند و گیاهان بالشتکی مانند چوبک، کلاه میرحسن، گون، بادامشک و... را تخریب نکنند و چرای بیش از اندازه دام های شان را نداشته باشند، این گیاهان در کنترل روان آب ها موثر است.
ضرورت ایمن سازی سیلاب ها
کارشناسان معتقدند منطقه ترشیز به علت قرارگیری در اقلیم گرم و خشک و تبخیر بالای آب، راه اندازی سد، استخر و... برای ذخیره آب غیرفنی و غیراصولی است و بهترین گزینه برای تأمین آینده آب منطقه ذخیره آب در زیر سطح زمین است.
کارشناس امور سدها و مهندسی رودخانه ها امور منابع آب کاشمر در همین خصوص به ایسنا اظهار داشت: پروژه های آبخیزداری نه تنها برای تغذیه سفره های زیرزمینی بسیار مفید می باشد و از تبخیر آب جلوگیری می کنند بلکه سیلاب ها هم ایمن سازی می شوند.
اسماعیل رضائیان یونسی با اشاره به اینکه اگر طرح های آبخیزداری اجرا نشود، از شمال غرب و شمال شرق کاشمر مورد تهدید سیلاب است، خاطرنشان کرد: راه اندازی پروژه های آبخیزداری و آبخوان داری در چارچوب بندهای سنگ ملاتی یا تورگابیون در سرشاخه ها و بالادست حوضه آبریز و راه اندازی بندهای تغذیه مصنوعی در دامنه ها و ورودی دشت ها بهترین گزینه است.
وی بیان نمود: این کار علاوه بر کنترل سیلاب و ایمن سازی صنایع، کشاورزی و ساخت و سازهای شهری و روستایی پایین دست به طرز چشم گیری بر تغذیه سفره های آب زیرزمینی کمک نموده و از افت کمیت و کیفیت آب و همچنین نشست زمین جلوگیری می کند.
این کارشناس حوزه منابع آبی خاطرنشان کرد: راه اندازی پروژه های آبخوان داری توسط منابع طبیعی در شمال شرق و پروژه تغذیه مصنوعی سیدمرتضی توسط آب منطقه ای در شمال غرب کاشمر بسته به میزان نزولات جوی به صورت متوسط سالانه بیشتر از پنج میلیون متر مکعب به ذخیره آب های زیرزمینی و منابع آبی پایین دست شامل چاه ها و قنوات و بخصوص چاه های آب آشامیدنی که در زون بالادست جاده حفر شده، کمک می نماید و خطرات سیلاب را هم می کاهد.
وی در ادامه تصریح کرد: به علت اینکه پروژه های آبی راه اندازی شده بتواند وظیفه خویش را به نحو احسن انجام دهد و عمر مفیدش افزایش یابد، نباید پس از افتتاح به حال خود رها شود بلکه باید به صورت مرتب توسط ادارات مربوطه پایش شده و هر سال اعتباری برای مرمت، بازسازی و تخلیه رسوب و... آن تخصیص یابد.
مهار کامل سیلاب ها در گرو تأمین اعتبار
در ادامه یک کارشناس حوزه آبخیزداری به ایسنا اظهار داشت: در شمال دشت کاشمر طی چهار فاز پروژه پخش سیلاب بهاریه را درحال اجرا داریم که تابحال ۲ فاز آن کامل و ۲ فاز خاک ریزها راه اندازی شده و فقط سرریزها ناقص است.
قاسم صنعتی با اشاره به اینکه پخش سیلاب حوزه شهری کامل است، اضافه کرد: در حوزه کسرینه هم که از رودخانه خارزنج خلیل آباد شروع و تا رودخانه سنگ نصوح ادامه دارد، سازه های بندهای خاکی، گابیونی و سنگ ملاتی کار شده و وارد فاز پخش سیلاب شده ایم.
این کارشناس حوزه آبخیزداری اظهار داشت: با پیگیری های صورت گرفته برای کامل شدن یکی از پخش سیلاب های کسرینه قول تخصیص ۳.۵ میلیارد تومان اعتبار از جانب مسؤلان استانی داده شده است. اگر این پروژه اجرا شود، بخش قابل توجهی از سیلاب حوزه کسرینه ذخیره سازی می شود. همینطور برای فاز چهار آبخوان بهاریه یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان قول مساعد تخصیص اعتبار داده شده که با این اعتبار خواهیم توانست سرریزها را تا حدودی تکمیل نماییم.
وی اظهار داشت: اگر پروژه های آبخیزداری بالادست و پخش سیلاب ها کامل شود، سیلاب ها به صورت کامل مهار خواهد شد. با انجام این پروژه ها علاوه بر این که ذخیره سازی خوبی می توانیم داشته باشیم، شهر کاشمر، روستاها و باغات کشاورزی که قسمت اعظم آن در پایین دست ارتفاعات است، ایمن سازی می شود.
صنعتی ضمن اشاره به این که برای تکمیل پروژه ها نیازمند تخصیص اعتبار هستیم، خاطرنشان کرد: علیرغم پروژه هایی که تابحال اجرا شده ولی هنوز به صورت متوسط ۲۰ درصد سیلاب های منطقه کنترل نشده است که اگر اعتبار لازم آن تخصیص یابد، خواهیم توانست سیلاب ها را به صورت کامل کنترل نماییم.
وی اظهار نمود: اگر اعتبارات بموقع تخصیص یابد، پروژه های آبخیزداری در شمال شهر کاشمر طی سه تا چهار سال آینده کامل می شود. از سویی به صورت همزمان برای پیشگیری از سیلاب باید روی پوشش گیاهی منطقه هم کار شود.
صنعتی اظهار داشت: نه تنها وقتی پوشش گیاهی در مناطق بالادست تخریب شود، حرکت رسوب را داریم که نه تنها باعث کاهش عمر مفید سازه ها می شود بلکه از سویی هرگاه گردشگران به منطقه می آیند، زباله هایی که بر جای می گذارند، وارد آب های زیرزمینی می شود که آلودگی شدیدی به لحاظ بهداشتی بوجود می آورد.
معجزه آبخیزداری
بدون شک طرح های آبخیزداری در کاشمر برای پیشگیری از صدمه جدی هنگام بارندگی های شدید و وقوع سیل نقش مهمی را ایفا می کند و ازاین رو اجرا شدن آن لزوم دارد. نه تنها اجرای سازه های آبخیزداری در سرشاخه ها در مهار و کنترل سیلاب بسیار مهم می باشد بلکه شناخت حوضه آبخیز و مسائل در ارتباط با آن و همچنین اولویت بندی آبخیزداری متناسب با ظرفیت های موجود در منطقه یکی از ضروریات انکارناپذیر در این حوزه می باشد تا بتوان با استفاده صحیح از این روش به احیای منابع آب وخاک پرداخت و از همه مهم تر به جنگ با خشکسالی و کم آبی و پدیده بیابان زایی رفت.
حال که طرح های آبخیزداری نقشی مهم در کنترل و مهار سرعت سیلاب، تقویت سفره آب های زیرزمینی و پیشگیری از فرسایش خاک دارد؛ می طلبد مسؤلان با تخصیص اعتبارات مورد نیاز اجرای طرح های آبخیزداری را در اولویت کاری خود قرار دهند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب