گزارش عوامل اجرایی سد چم شیر و باستان شناسان
باستان شناسان در سد چم شیر تیشه ها را زمین گذاشتند
به گزارش حیوان خانگی بگیر، کار باستان شناسان در سد «چم شیر» به اتمام رسید. سد مقرر است تا هفته آینده آبگیری شود. باستان شناسان بعد از ۴۰ روز کاوش می گویند دو سکه مسی ایلخانی فاخرترین اثری بوده که یافته اند.
به گزارش حیوان خانگی بگیر به نقل از ایسنا، با وجود اعلام مخالفت صریح رئیس سازمان محیط زیست و معاون میراث فرهنگی در هفته های اخیر با آبگیری سد چم شیر، اما محمدرضا فاضل، معاون اجرائی سد و نیروگاه چم شیر اظهار داشت که این سد با مجوز هیأت دولت و سازمان های میراث فرهنگی و محیط زیست تولید شده است.
وی در جمع خبرنگاران میراث فرهنگی، درحالی که شمارش معکوس برای آبگیری در سد چم شیر شروع شده و زمانی تا غرق شدن محوطه های باستانی باقی نمانده است، مجوزهایی که در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود از طرف دو سازمان محیط زیست و میراث فرهنگی داده شده است، را بازخوانی کرد و تصریح کرد: نزدیک به ۳۰ سال است که کار مطالعاتی در این منطقه انجام شده است. این سد ایجاد می شود تا آورده سه ماهه رودخانه «زهره» را ذخیره کند و آب را باکیفیت بالاتر آب به مناطق پایین تر انتقال دهد. در حقیقت، هدف از ساختن این سد ذخیره آب حاصل از بارندگی و انتقال آب باکیفیت و تامین نیاز آب مناطق پایین دست برای کشاورزی و سپس تامین برق و برای آبزیان و گردشگریست.
او افزود: در حال حاضر امکان مدیریت حجم زیادی از آب که در طول دو سه ماه زمستان وارد رودخانه زهره می شود، وجود ندارد. در حقیقت سد سازه عظیمی است که جلوی سیلاب ها و حجم زیاد آب را خواهد گرفت و باکیفیت بالاتر به مناطق پایین دست هدایت خواهدنمود. هدف دیگر ساخت این سد تولید برق به میزان ۴۸۲ گیگاوات ساعت در سال است که با احتساب قیمت برق در بازار آزاد صادرات، تقریباً سالی ۶۰ و ۶۵ میلیارد دلار درآمد از برق سد چم شیر تولید خواهد شد.
فاضل برخلاف نظر کارشناسان محیط زیست درباره ی شور شدن آب رودخانه زهره با آبگیری آن، اشاره کرد: به استناد گزارش کارشناسان در طول ۳۰ سال قبل راه اندازی سد چم شیر سبب بهبود کیفیت آب رودخانه زهره می شود، از دیگر نتایج مطالعات کارشناسان این بوده که در دراز مدت شاهد انحلال وسیع در سازنده مخزن نخواهیم بود. علاوه بر این، گزارش کارشناسان تاکید می کند که در مخزن سد چم شیر هیچ رخ نمون برون زد و یا گنبد نمکی وجود ندارد که بر اثر آبگیری و بالا آمدن تراز آب، حل شود و کیفیت آب را پایین آورد.
معاون اجرائی سد و نیروگاه چم شیر در ادامه اظهار داشت: سال ۱۳۷۷، یعنی حدود ۱۲ سال قبل از شروع این پروژه توافق نامه ای با شرکت نفت به امضا رسید که بر این اساس اعلام گردید در این محل سد ایجاد خواهد شد. همین طور آمار چاه هایی که در مخزن پلمب باید شوند مشخص شد. مجوزهایی نیز از سازمان های محیط زیست و میراث فرهنگی دریافت شده است. ما از سازمان محیط زیست سال ۱۳۸۸ مجوزی دریافت کردیم که عملیات راه اندازی سد چم شیر در تنگه چم شیر را مورد تایید قرار می دهد و الزاماتی را نیز تعیین می کند.
او اضافه کرد: ما تا حالا ۲۶ جلد گزارش برای محیط زیست فرستاده ایم، یعنی هر سه ماه یک دفعه این گزارش ها ارسال شده است و آنها کاملا در جریان کار قرار داشتند.
فاضل سپس اظهار داشت: نخستین اقدام ما با سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه دیرینه شناسی به سال ۱۳۸۹ برمی گردد، در آن سال بررسی های اولیه و قراردادی بسته می شود تا بررسی و شناسایی اولیه صورت گیرد، عده ای از باستان شناسان پژوهشکده دیرینه شناسی به منطقه چم شیر می آیند و سپس تایید می شود که مشکلی از بابت اجرای پروژه سد نیست. در حقیقت میراث فرهنگی به صراحت اعلام می کند که با اجرای پروژه سد چم شیر موافق است. دو دوره در این محوطه کاوش به انجام می رسد که اخیراً نیز یک تیم ۸۰ نفره با قراردادی به میزان ۶ میلیارد تومان به مدت حدود ۲ ماه کاوش در این منطقه را ادامه می دهد. با این شرایط انتظار داریم هیچ مسأله میراث فرهنگی در زمینه آبگیری سد چم شیر باقی نماند.
معاون اجرائی سد و نیروگاه چم شیر درباره ی جزییات بیشتر مجوزی که میراث فرهنگی صادر کرده است، اظهار داشت: آقای میراسکندری، رئیس وقت پژوهشکده دیرینه شناسی در سال ۱۳۹۰ در نامه ای به مجری طرح نوشته است «با توجه به بلامانع بودن آبگیری سد مذکور دستور فرمایید نسبت به تسویه حساب نهایی به شماره حساب … اقدام گردد.» بر این اساس آبگیری سد بلامانع اعلام شده است و ما هم هیچ ممانعتی برای جستجوهای نجات بخشی دیرینه شناسی نداشتیم و همه نوع همکاری نیز انجام شده است.
فرزاد مافی، مشاور دیرینه شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران که در این جلسه خبری حضور داشت، برای تکمیل این توضیحات اظهار داشت: برای سد چم شیر نخستین مکاتبه رسمی با سازمان و پژوهشگاه میراث فرهنگی سال ۱۳۰۹ انجام شد. سال ۱۳۹۱ تیم عتیقه شناس بوسیله پژوهشگاه به این منطقه آمدند و بررسی های اولیه را انجام دادند، تعدادی محوطه باستانی، شناسایی شد که با استناد به این مطالعات، آن نامه پژوهشکده نوشته شده است. در حقیقت آن نامه، مجوز آبگیری نیست، بلکه مجوز ساخت سد است.
او با اشاره به اینکه چم شیر اولین سد در کشور است که مطالعات دیرینه شناسی در آن در چهار مرحله انجام شده است، اضافه کرد: باستان شناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی سال ۹۵ گمانه زنی و جستجوهای اولیه را انجام دادند. سال ۹۷ نیز قرارداد انجام کاوش در ۳۰ محوطه باستانی با تامین بودجه ای بیش از ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تومان بسته شد. تیم کاوش به سرپرستی آقایان شهرام زارع و عطایی طبق قرارداد کار را شروع کردند، اما بنا به دلیلهای و توجیهاتی که ما هم قبول کردیم، با آن بودجه، ۹ محوطه را توانستند کاوش کنند و ۲۱ محوطه دیگر باقی ماند که طرح توجیهی برای آن ارائه کردند و اعلام گردید که بر همان اساس، امسال برای ادامه جستجوهای باستانی در ۲۱ محوطه قرارداد بسته شد.
مافی در پاسخ به این سوالی درباره ی دلیل برآورد اشتباهی که در تامین اعتبار موردنیاز برای کاوش در ۳۰ محوطه انجام شده بود، اظهار داشت: هر مبلغی که پژوهشگاه میراث فرهنگی برای جستجوهای دیرینه شناسی به ما اعلام می کرد مکلف به پرداخت آن بودیم شرکت توسعه و منابع آب ایران از نظر قانونی مکلف است مطالعات میراث فرهنگی در حوضه سدها را تامین مالی کند، غیر از این ما یک مسؤولیت اجتماعی داریم که اگر میراث فرهنگی به سراغمان نمی آمد، ما همانند سد «سیمره» خودمان از میراث فرهنگی می خواستیم که مطالعه را انجام دهد و اما و اگری هم برای تامین بودجه مورد نیاز نداشتیم.
محمد حسین عزیزی خرانقی، عضو هیأت علمی پژوهشکده دیرینه شناسی و مدیر و ناظر جستجوهای نجات بخشی سد چم شیر نیز در این جلسه خبری که در محل سد چم شیر برگزار شد، درباره ی نتیجه جستجوهای انجام شده و دلیل تعلل در کاوش ها باتوجه به اینکه مطالعات در سال ۱۳۹۰ انجام شده، اما نخستین دور کاوش ها سال ۱۳۹۷ انجام شده و حالا که سد در آستانه آبگیری است، ۲۱ محوطه در دوماه کاوش می شود، توضیح داد: بعد از گمانه زنی در سال ۱۳۹۵ از طرف آقایان زارع و عطایی ۳۰ محوطه حائز اهمیت فرهنگی برای کاوش اعلام گردید. کاوش ها از ۱۳۹۷ شروع شد و تا ۱۳۹۹ ادامه داشت که ۹ محوطه کاوش شد.
او افزود: در سال ۱۴۰۱ باتوجه به فشاری که برای اتمام پروژه سد چم شیر وارد شد، پژوهشگاه میراث فرهنگی با وزارت نیرو قراردادی را بست که ۲۱ محوطه باقیمانده را کاوش کند. بر این اساس ۱۸ تیم کاوش همزمان در ۲۱ محوطه مستقر شده اند که این پروژه از آذرماه ۱۴۰۱ شروع شد. کار خیلی مشکل بود؛ چونکه منطقه در نقطه دور افتاده واقع شده که امکانات محدودی دارد. حالا ما در مرحله پایان کاوش ها هستیم فقط نقشه برداری و تصاویر هوایی و کار روی چند محوطه محدود تا بالا آمدن آب، باقی مانده است.
ناظر جستجوهای نجات بخشی سد چم شیر اضافه کرد: این کاوش ها در سه مسیر انجام شده است. بیشتر محوطه ها نیمه یکجانشین و کوچ نشین بودند و فقط یک یا دو رج سنگ مشاهده شده است، همراه با سفال های ساده که شاخص نبودند. چند محوطه خوب باستانی نیز داشتیم، خوب به این معنا که بقایای معماری و یافته های قابل تاریخ گذاری با کاربری مشخص، یافته شده باشد.
او افزود: ۵ محوطه نیز یافته های معماری قابل توجه داشته که با بقیه محوطه ها فرق دارد محوطه های سنگ چین با ملات گچ قدمت بیشتر محوطه ها به دوره میانی اسلامی برمی گردد. همین طور دو سکه ایلخانی پیدا شده است. بیشتر سفال های پیدا شده نیز به قرون اولیه و میانه اسلامی بر می گردد.
عزیزی درباره ی آثار شاخص پیدا شده در زمینه آبگیر سد چم شیر باتوجه به اظهارات تعدادی از باستان شناسان که قبلاً در این محوطه کاوش کرده اند و به سازه های ساسانی اشاره ای داشته اند، اظهار داشت: هم اکنون فقط یک محوطه شاخص مربوط به دوره عیلامی درحال کاهش است که آقای مرتضی حصاری مسؤولیت آنرا بر عهده دارد و تنها تپه باستانی این حوضه به شمار می آید. این محوطه در آخر مخزن قرار گرفته که باتوجه به تراز آبگیری با تأخیر زیر آب می رود.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا ۱۴۰ محوطه شناسایی شده کامل کاوش نشده اند و آیا در این مورد تعلل و یا کوتاهی انجام شده است، اظهار داشت: همه محوطه ها قابلیت کاوش و بررسی را نداشتند، نیمی از این محوطه و گورستان اسلامی هستند.
مافی، مشاور دیرینه شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه منابع آب و نیرو اظهار داشت: دقتی که به لحاظ جستجوهای دیرینه شناسی در محوطه های چم شیر انجام شده مثال زدنی است با این دقتی که حوضه این سد بررسی شده اگر بقیه سدها نیز بررسی می شود تعداد محوطه های باستانی حتما افزایش می یافت.
او افزود: این ۳۰ محوطه در ادامه گمانه زنی های سال ۱۳۹۵ است و تشخیص باستان شناسان این بود که ۳۰ محوطه از ۱۴۰ محوطه قابلیت کاوش داشته است.
عزیزی مدیر و ناظر جستجوهای نجات بخشی سد چم شیر درباره ی تعلل های انجام شده در کاوش ها بیان کرد: تغییر متوالی مدیریت پژوهشگاه میراث فرهنگی فرهنگی و پژوهشکده دیرینه شناسی می تواند یکی از دلیلهای آن باشد.
او همین طور درباره ی اشیای تاریخی یافته شده تا حالا از کاوش ها، اظهار داشت: همه اشیاء یافت شده از ۲۱ محوطه به امین اموال آثار تاریخی در استان کهگیلویه و بویراحمد تحویل داده شد که بیشترین آثار خرده سفال بودند، علاوه بر آن دو سکه مسی ایلخانی یک سنگ قبر هم در گذشته پیدا شده بود که به میراث فرهنگی شهرستان گچساران تحویل داده شد.
در ادامه این سوال عنوان شد که چرا جستجوهای ۹ محوطه سه سال طول کشید، در صورتیکه ۲۱ محوطه از آذر تا دی ماه کاوش می شود بنظر می رسد این اتفاق باتوجه به فشاری که برای آبگیری سد وجود دارد بیشتر برای توجیه در افکار عمومی انجام شده است که فاضل معاون اجرائی سد و نیروگاه چم شیر در پاسخ به این پرسش اظهار داشت: برمبنای قراردادهای که با پژوهشگاه میراث فرهنگی بسته شده است گروه دیرینه شناسی در سال ۱۳۹۷ حدود ۸ محوطه را کاوش کردند، درحالی که برای کاوش ۲۱ محوطه حدود ۸۰ کارشناس به غیر از کارگران ۲۱ محوطه را کاوش می کردند. در حقیقت در مدت محدود از آذر تا دی ماه ۱۴۰۱ حدود ۲۵ درصد ظرفیت باستان شناسان کشور در سد چم شیر به کار گرفته شد.
عزیزی، مدیر و ناظر جستجوهای نجات بخشی سد چم شیر افزود: در طول این مدت محوطه ها از، ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر مربع کاوش شده اند.
محمدرضا نعمتی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و رئیس گروه نجات بخشی پژوهشکده باستان شناسی، بعد از آن که پرسشی درباره ی اینکه چگونه مجوز ساخت سد از طرف رئیس وقت پژوهشگاه در سال ۱۳۹۰ بلامانع اعلام شده که در آن سال، هنوز بررسی ها و جستجوهای دیرینه شناسی حتی شروع هم نشده بود، ترتیب زمانی بررسی ها و جستجوهای انجام شده را به این شرح بیان کرد: سال ۱۳۹۰ بررسی و شناسایی اولیه صورت گرفت. سال ۱۳۹۵ بررسی تکمیلی از طرف دو عتیقه شناس آقایان زارع اعطای انجام شد سال ۱۳۹۵ با حضور ۱۹ کارشناس گمانه زنی برای نخستین بار صورت گرفت از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۹ محوطه کاوش شد و من از آذر ماه۱۴۰۰ و ۲۱ محوطه باقیمانده کاوش شد.
عزیزی، مدیر و ناظر جستجوهای نجات بخشی محوطه سد چم شیر درباره ی اظهارات برخی کارشناسان در خصوص شواهدی از ساسانیان در زمینه آبگیری سد چم شیر بیان کرد: در ۲۱ محوطه ای که ناظر در کاوش آنها بودم هیچ محوطه ای بطور قطع ساسانی نبوده است حتی برخی گفته اند آثار هخامنشیان در این عرصه پیدا شده ولی کاوشگران ما شواهد دقیقی در این زمینه نیافته اند که به این دوره منصوب شود.
مافی، مشاور دیرینه شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه نیرو و آب نیز اظهار داشت: خیلی از محوطه ها بعد از کاوش مشخص شدند که مربوط به دوره اسلامی هستند و هیچ نوع بقایای استقرارگاهی بزرگ و فاخری خصوصاً از دوره ساسانی در این حوضه پیدا نشده است. البته اظهار نظر درباره ی ساسانی بودن برخی محوطه ها در حوضه آبگیر سد سیوند اشتباه تیم قبلی نیست اگر جستجوهای آنها ادامه پیدا می کرد ممکن بود برمبنای یافته ها نظر دیگری بدهند، چه بسا که ما یک قطعه سفال به زعم خودمان ساسانی پیدا کردیم و چند روز بعد ظرف ایلخانی در همان محوطه پیدا شد.
عزیزی، مدیر و ناظر جستجوهای نجات. بخشی سد چم شیر نیز در ادامه این سخنان اظهار داشت: این محوطه فقیر است، عموما چون بنای فاخری ندارد سفال شاخص هم ندارد و سفال های آن بیشتر کاربری روزانه داشته اند. خاصیت این منطقه در حقیقت آنست که حجم گسترده ای از اثرات کوچ نشینی کاوش شده است که اگر در وضعیت دیگری بودیم ممکن بود باستان شناسان در چنین محوطه کاوشی انجام ندهند.
در این میان، فاضل، معاون اجرائی سد و نیروگاه چم شیر با یادآوری اینکه برای شروع عملیات اجرائی در اینستا مجوز هیئت دولت و سازمان های میراث فرهنگی و محیط زیست را داشته اند متذکر شد باید درباره ی ۱۴۰ محوطه باستانی که در زمینه آبگیر سد چمشیر شناسایی شده به درستی اطلاع رسانی شود؛ چونکه وقتی نام محوطه باستانی می آید تصور مردم بر این است که با یک شهر باستانی روبرو هستند در صورتیکه اینطور نبوده است.
مافی، مشاور دیرینه شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه نیرو نیز تصریح کرد در این ۱۰ سال که جستجوهای دیرینه شناسی در محوطه سد چم شیر انجام شده شاید کلا ۷ تا ۸ ماه کاوش انجام شده باشد.
زارعی، مدیر و ناظر جستجوهای نجات بخشی چم شیر در ادامه با اشاره به اینکه کفایت مطالعات دیرینه شناسی خیلی از محوطه ها که زیر آب خواهند رفت اعلام شده و کاوش فقط در دو محوطه ادامه خواهد داشت که یکی از آنها همان تپه عیلامی است که تا یک ماه دیگر برایی تکمیل کاوش ها به زمان نیاز دارد، اضافه کرد: بارندگی های اخیر کاوش در بعضی از این موارد محوطه ها را با چالش مواجه کرده است.
فاضل، معاون اجرائی سد و نیروگاه چم شیر نیز با اشاره به اینکه آبگیری سد چم شیر از هفته دیگر شروع خواهد شد بیان کرد: کاوش این تپه باتوجه به تراز آن با تأخیر زیر آب می رود بدین سبب تا آن زمان، برای تکمیل مطالعات و کاوش فرصت وجود دارد.
او همین طور درباره ی مخالفتی که رییس سازمان حفاظت محیط زیست با آبگیری سد چم شیر داشته و همین طور گله بی پاسخ گذاشتن نامه های محیط زیست، اظهار داشت: سازمان محیط زیست نامه فرستاد و اعلام نمود یک نماینده جهت بررسی موضوعات به سد می فرستد که در نتیجه بررسی صراحتا اعلام گردید هیچ گنبد رخنمون و برون زد نمکی که بر اثر آب گیری انحلال و افت کیفیت آب ایجاد شود، وجود ندارد. بر طبق گمانه زنی های که تا عمق ۳۰۰ متری انجام شده، نمک یافت نشده است. تمام مطالعات انجام شده نیز تایید می کنند که پروژه سد چمشیر نقش تعدیل کننده آب رودخانه زهره را دارد.
معاون اجرائی سد و نیروگاه چم شیر اشاره کرد: آن اتفاقی که در ذهن تان درباره ی گنبد و برون زدگی گنبد نمکی با آبگیری سد وجود دارد، رخ نمی دهد.
فاضل همین طور درباره ی نگرانی های که نسبت به اختلال نفت در آب سد وجود دارد باتوجه به حلقه های چاه در محل آبکیری سد چم شیر، اظهار داشت: در محدوده مخزن دو چاه نفت وجود داشت که پلمپ شده اند. همین طور ۸ چاه خارج از مخزن بوده که جمع بندی شرکت نفت برمبنای مذاکرات انجام شده آن بود که چاه های خارج از مخزن را نیز پلمب کند.
وی در پاسخ به این پرسش چه تضمینی وجود دارد نفت، آب را آلوده نکند، اظهار داشت: ما یک توافقنامه با شرکت نفت داریم که پلمب و ایمن سازی چاه ها با این شرکت است و آنها باید در این زمینه پاسخگو باشند که تا کنون چه اقداماتی انجام داده اند. ما با این شرکت در امتداد آن که نفت در آب آلودگی ایجاد نکند توافق کرده ایم.
او سپس با اشاره به انتقادهایی که به آبگیری سد چمشیر شده است، اظهار داشت: یکشنبه ۱۸ دی ماه در نامه ای به استاندارد اطمینان دادیم که به صراحت و صحت این پروژه اعتماد داریم، ولی حالا عده ای که رشته های نامرتبط هم دارند نظرات دیگری می دهند ما در بخش محیط زیست و دیرینه شناسی کار شیک و تمیز انجام دادیم. پیش از شروع کار با سازمان محیط زیست و نفت مذاکره داشتیم و یک دهه است که روی میراث فرهنگی محوطه کار می نماییم ما نگران افراد غیرمتخصص نیستیم، نگرانی ما برخی از مسؤولان هستند که حتی به تیم کارشناسی خود اعتماد نمی کنند. نماینده محیط زیست به صدا درآمده و اعلام نموده که گنبد نمکی وجود ندارد، این نماینده به دعوت ما نیامده بود محیط زیست او را فرستاده بود. اگر قرار باشد وزیر میراث فرهنگی هم نظر کارشناس خودش را نپذیرد این ما نیستیم که باید جوابگو باشیم.
در ادامه این سوال عنوان شد که معاون وزیر میراث فرهنگی اخیراً بتازگی و با صراحت اعلام نموده است که با آبگیری سد چم شیر مخالفت کرده، با اینحال باستان شناسان در این محوطه کاوش ها را در حالی ادامه داده اند که حالا اعلام می کنند یافته های شاخص فاخری به دست نیاورده اند که عزیزی مدیر ناظر جستجوهای نجات بخشی چم شیر در این زمینه بیان کرد: خاص ترین یافته ما تا حالا دو سکه مسی ایلخانی بوده، کیفیت و کمیت هر اثر از دید باستان شناسان حائز اهمیت می باشد. کشور مسؤولانی دارد و این طور نیست که ما به عنوان عتیقه شناس نظر خودرا بدهیم و اگر اثر فاخر و شاخصی پیدا نکرده باشیم با آبگیری سد اعلام موافقت نماییم.
وی در ادامه تصریح کرد که در نتیجه کاوش ها در حوضه آبگیر سد چم شیر تا کنون ۱۴۱ اثر تاریخی به دست آمده است. کاوش ها در ۳۰ محوطه نیز برمبنای گمانه زنی ها انجام شده و این تصمیمی بود که در گذشته گرفته اند، ما فقط مطالعات را انجام دادیم. پرسش هایی که حالا درباره ی سد چمشیر پرسیده می شود باید درباره ی سد سیمره پرسیده می شد؛ آثاری در آنجا زیر آب رفته که سال ها باید روی آنها مطالعه می شد. برای همه ما باستان شناسان تک تک این آثار و محوطه هایس مهم می باشد، اما هم اکنون کفایت کاوش در محوطه چم شیر اعلام شده است. ما همه آثار را با دقیق و فراغ بال مطالعه کردیم، اما درباره ی محوطه عیلامی هنوز اطلاعاتمان کامل نشده است. کار دیرینه شناسی ما در سد چم شیر به انتها رسیده، اما اینکه وزیر و معاون میراث فرهنگی درباره ی آبگیری چه نذری می دهند ما اطلاعی نداریم.
مافی، مشاور دیرینه شناسی و میراث فرهنگی شرکت توسعه آب و نیروی ایران در آخر این جلسه که در محدوده سد چم شیر برگزار شد، بیان کرد: اینجا محوطه خارق العاده ای به لحاظ دیرینه شناسی شناسایی نشده است و جستجوهای نجات بخشی انجام شده و کفایت مطالعات دیرینه شناسی نیز اعلام شده است.
منبع: حیوان خانگی بگیر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب